Psychoterapia w Polsce obecnie a projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia

Aktualne regulacje dotyczące zawodu psychoterapeuty

(Tekst został napisany przez Sekcję Naukową Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, udostępniam w celu rozpowszechnienia informacji – 25.11.2022)

1. Psychoterapia jest niezależną dziedziną, nie stanowiącą specjalizacji czy podspecjalizacji innej dziedziny.
2. Psychoterapią zajmują się w Polsce osoby z różnym wykształceniem i przygotowaniem zawodowym. Jest to grupa około 10.000 osób, głównie psychologów, lekarzy, pedagogów, zdobywających umiejętności w zakresie psychoterapii w toku kilkuletnich szkoleń, popartych praktyką zawodową pod superwizją.
3. Przez ostatnich kilkadziesiąt lat środowisko wykształconych psychoterapeutów współpracujących w ramach towarzystw i stowarzyszeń stworzyło spójny, i jednocześnie zapewniający różnorodność podejść, model kształcenia zawodowego, obejmujący:
   • recenzowane programy szkoleń,
   • ewaluację umiejętności,
   • przygotowanie do zawodu osób zaczynających pracę przez bardziej doświadczonych psychoterapeutów i superwizorów,
   • nabywanie doświadczenia klinicznego,
   • budowanie osobistych kompetencji przez udział w terapii własnej,
   • a także kontrolę środowiskową opartą o kodeksy etyki zawodowej.
4. Większość szkoleń w zakresie psychoterapii wymaga od kandydatów wykształcenia wyższego oraz kompetencji osobowościowych i releacyjnych, ocenianych przez komisje kwalifikujące do ropoczęcia szkolenia. Studia i kursy psychoterapii obejmują w większości powyżej 1200 godzin dydaktycznych (konsensus środowiska, zaakceptowany i wymagany obecnie przez Ministerstwo Zdrowia), w tym szkolenie teoretyczne, staże kliniczne, doświadczenie własne (terapię własną) i superwizję pracy z pacjentami / klientami.
5. Psychoterapeuci pracują zarówno w ramach świadczeń refundowanych, jak i prywatnie. W obszarze usług refundowanych znacząca liczba psychoterapeutów pracuje na zasadzie kontraktów z instytucjami posiadającymi umowę z NFZ. Poziom finansowania tych świadczeń wynika z rozporządzenia Ministra Zdrowia (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień – Dz. U. z 2021 r., poz 2400). Dostępność psychoterapeutów w ramach świadczeń refundowanych wynika z zakresu finansowania oraz liczby osób kompetentnych do ich realizowania. W ramach aktualnego systemu szkolenia opartego o ośrodki szkolące i certyfikację przez stowarzyszenia, co roku ponad tysiąc osób rozpoczyna profesjonalne kształcenie w zakresie psychoterapii. Wprowadzenie specjalizacji nie zwiększyłoby liczby szkolących się psychoterapeutów, a z dużym prawdopodobieństwem może ją zredukować, w związku z zasadami wynikającymi z ustawy o specjalizacjach.

Jakie warunki powinna spełniać regulacja ustawowa zawodu psychoterapeuty?

Zachowanie zbudowanej przez dziesięciolecia kultury samorządowej organizacji funkcjonowania psychoterapeutów i szkoleń w zakresie psychoterapii stanowi podstawowy warunek, jaki pozwoli na akceptację regulacji ustawowej tego zawodu przez środowisko psychoterapeutów. Składają się na nią między innymi następujące elementy, nie uwzględnione, a na pewno nie zagwarantowane w przedstawionym projekcie rozporządzenia:

1. Szkolenie psychoterapeutów i superwizorów psychoterapii w ośrodkach akredytowanych przez towarzystwa i stowarzyszenia zrzeszające psychoterapeutów;
2. Autonomia stowarzyszeń psychoterapeutów, wyrażająca się w regulacjach dotyczących samorządu zawodowego;
3. Zróżnicowanie programów szkoleniowych w poszczególnych towarzystwach, uwzględniających minimum 1200 godzin, w tym doświadczenie własne i superwizję
4. Szeroki dostęp do zawodu, brak rocznego limitu miejsc, z uwzględnieniem osób z wykształceniem magisterskim różnych kierunków
5. Środowisko szkoleniowe, którego jest pozbawione szkolenie specjalizacyjne

Negatywne konsekwencje przypisania zawodu psychoterapeuty do listy specjalizacji medycznych

Poniżej zostały wymienione wysoce prawdopodobne szkody, jakie mogą wyniknąć z wprowadzenia specjalizacji. Ich redukcja wymagałaby zmiany aktów prawnych wyższego rzędu, do czego w ogóle nie odnosi się projekt rozporządzenia.

1. Ograniczenie liczby ośrodków szkolących.
2. Ograniczenie liczby miejsc dla osób chcących rozpocząć szkolenie.
3. Wstępny warunek wykształcenia mającego zastosowanie w służbie zdrowia wykluczy wielu wartościowych kandydatów na psychoterapeutów.
4. Brak konieczności podlegania kodeksowi etyki psychoterapeuty.
5. Brak możliwości weryfikacji kompetencji po uzyskaniu specjalizacji (wymogu kształcenia ustawicznego).
6. Ograniczenie roli towarzystw i stowarzyszeń w procesie szkolenia i ewaluacji umiejętności psychoterapeutów.
7. Odebranie prawa do pracy w wykonywanym zawodzie psychoterapeutom, którzy nie podejdą do egzaminu specjalizacyjnego.
8. Rekrutacja kandydatów do specjalizacji za pośrednictwem administracji rządowej wyeliminuje proces wnikliwej weryfikacji osobowościowej kandydatów. Pacjenci będą narażeni na oddziaływania jatrogenne, przy braku weryfikacji kompetencji interpersonalnych osób będących w szkoleniu.
9. Unifikacja programu szkoleniowego, uniemożliwiająca utrzymanie różnorodności szkoleń i kompetencji, istotnej ze względu na zapotrzebowanie pacjentów na terapię w różnych formach i podejściach (np. terapia par i rodzin, terapia grupowa, terapia grup specjalnych, terapia traumy, terapia indywidualna w określonej modalności itp.)
10. W wypadku wprowadzenia zasad specjalizacji szkolenia mogłyby prowadzić instytucje spełniające kryteria urzędowe, a nie podlegające weryfikacji jakości, jaką aktualnie zapewniają stowarzyszenia związane z określonymi modalnościami terapeutycznymi, co negatywnie wpłynęłoby na jakość tych szkoleń.
11. Kluczowa rola kierownika specjalizacji odbiegająca znacząco od obecnej roli superwizora psychoterapii w kształceniu psychoterapeutów, liczba kierowników ograniczająca liczbę miejsc specjalizacyjnych.
12. Specjalizacja jest szkoleniem jednorazowym, a prawidłowe funkcjonowanie zawodowe psychoterapeuty wymaga szkolenia ustawicznego, co zapewniają i sankcjonują stowarzyszenia psychtoerapeutów w aktualnie działającym systemie.
13. Redukcja funkcji superwizorów psychoterapii.
14. Ocena kompetencji głównie na podstawie wiedzy i pojedynczego egzaminu zamiast relacji z superwizorem rekomendującym do certyfikatu psychoterapeuty.

Dlaczego środowisko psychoterapeutów zgodnie odrzuca projekt rozporządzenia włączającego psychoterapię na listę specjalizacji?

W ostatnich dniach zostały zorganizowane spotkania członków psychoterapeutycznych towarzystw naukowych (między innymi Sekcji Naukowej Psychoterapii i Sekcji Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), psychoterapeutów niezrzeszonych, jak i związanych ze stowarzyszeniami (Narada Psychoterapeutów zorganizowana przez Polską Radę Psychoterapii), a także spotkanie przedstawicieli większości stowarzyszeń zrzeszających psychoterapeutów. Uczestniczyło w nich kilka tysięcy osób. Ocena projektu wprowadzenia specjalizacji została niemal jednogłośnie odrzucona na każdym z tych spotkań.

Negatywne skutki ewentualnego wprowadzenia specjalizacji w dziedzinie psychoterapii dotknęłyby potencjalnie następujących grup:

1. pacjentów
2. certyfikowanych psychoterapeutów
3. psychoterapeutów w trakcie szkolenia i certyfikacji
4. zespołów szkolących psychoterapeutów
5. właścicieli i kierownictwa ośrodków, w których pracują lub mogą pracować psychoterapeuci
6. urzędników Ministerstwa Zdrowia oraz CMPK

Projekt wprowadzenia specjalizacji nie uwzględnia specyfiki tego zawodu, jak również ścieżki szkoleniowej prowadzącej do jego uzyskania. Obecnie kształcenie i funkcjonowanie zawodowe psychoterapeutów podlega środowiskowej, samorządowej kontroli. Przesunięcie jej ciężaru na system oparty o zasady działania specjalizacji medycznych może w prosty sposób spowodować degradację tego zawodu.

Adres kontaktowy: [email protected]

---

Informacje przygotowano we współpracy reprezentantów między innymi:

Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Sekcji Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej

Polskiej Rady Psychoterapii i przedstawicieli zrzeszonych w niej towarzystw

Federacji Towarzystw Psychoanalitycznych oraz przedstawicieli zrzeszonych w niej towarzystw